امین کاوه 8 صبح 14-2-1401

ملاهبتالله آخوندزاده، رهبر طالبان، روز یکشنبه در نخستین روز عید فطر که از سوی طالبان اعلام شد، در نماز عید در قندهار پشت به مردم سخن گفته است. تاریخ این خطه چنین کارنامهای از یک مدعی زمامداری و رهبری مذهبی ـ سیاسی ثبت نکرده است. در واقع سخنرانی عیدی رهبر طالبان در تاریخ در نوع خود بیمانند است.
با نگاهی به متون دینی ـ تاریخی، نمونهای را نمیتوان یافت که رهبری/مدعی رهبری در قلمرو مفتوحه خویش پشت به مردم سخن گفته باشد. هدف از سخنرانی رهبر طالبان اگر حضور و نشان دادنش با مردم باشد، مردم رویش را ندیدند و آشنایی قبلی هم نداشتند که با حضور او بوی تنش را استشمام کنند و صدایش را نشنیده بودند که با صدای او ارتباط برقرار کنند. مردم همواره با یک چهره و صدای ناآشنا و موهوم طرف بودهاند و حتا با راهاندازی چنین نمایش مضحکی باز هم با یک چهره نامعلوم و هویت پوشیده مواجه شدند.
از طرف دیگر، پشت به مردم سخن گفتن نهتنها از گمانهزنیهای چهره سایه رهبر طالبان کم نمیکند، بلکه این ذهنیت را افزایش میدهد که صاحب این صدا و چهرهی نامعلوم، ممکن چهره نامعلوم دیگری باشد که فردای تاریخ در قامت فکری و شخصیتی متفاوت ظاهر شود و آنگاه رخ به سوی مردم کند و بگوید که رهبر را در خواب دیده بوده و توصیهاش این بود است که برای «حفظ نظام اسلامی» با مردم با روی گشتانده سخن بگوید. اگر پیروانش بدانند که رهبرشان دیگر زنده نیست، ممکن به سلامت نظام آنها صدمه وارد شود. هرچند پیش از این خبر مرگ هبتالله آخوندزاده در اثر یک حمله انتحاری در قندهار در رسانهها منتشر شده بود، اما طالبان سال گذشته اعلام کردند که رهبرشان از «مدرسه حکمیه» قندهار دیدن کرده است. روزنامه ۸صبح قبلاً به نقل از منابع معتبر گزارش داده بود که هبتالله آخوندزاده زنده نیست. سیانان و فارنپالیسی نیز از مرگ او خبر داده و گفته بودند که رهبر طالبان در یک حمله انتحاری در کویته پاکستان کشته شده است.
ملا هبتالله آخوندزاده پس از آنکه اختر منصور، جانشین ملا عمر، در سال ۲۰۱۶ در نتیجه حملات هوایی طیاره بدون سرنشین امریکایی در مرز پاکستان کشته شد، به رهبری گروه طالبان رسید. باری ملا حسن آخوند، رییسالوزرای طالبان، ادعا کرد که پیامبر اسلام را در خواب دیده بود که از طالبان ناراضی است و میگوید با مردم ظلم نکنید. این خواب مظلومت هر دو آخوند را در بیقدرتی و بیصلاحیتی نشان میدهد که ظاهراً آنها در کرسی نشستهاند، اما قدرت در دستان دیگری و در جای دیگری است که تنها آرزوی اینها در خواب به سراغشان میآید، بدون اینکه کاری انجام داده بتوانند. معمای پشت به مردم سخن گفتن آخوندزاده و خوابهای مظلومانه آخوند ارگ، پیشفرضها مبنی بر مرگ مرموز رهبر طالبان را تقویت میبخشد. این گمانه تقویت شده است که هبتالله آخوندزاده نیز مانند ملا عمر تا سالها بعد از مرگش به مناسبتهای مختلف پیام صادر میکند و حتا یک قدم نسبت به ملا عمر پا فراتر مینهد و با پشت با مردم سخن میزند، در حالی که براساس گزارش رسانهها حضور فزیکی او به چندین سال قبل برمیگردد.
کسانی که با زور نیزه و تفنگ بر کرسی قدرت تکیه زدهاند، فطرت قدرت و منش زور حکم میکند که با غرور تمام و فخرفروشی بیمانند در جمع مردم حضور یابند و از پیروزی سخن بگویند، ولی رهبر طالبان خلاف اسلافش مسیر تاریخ را عوض میکند. او نقطه عطفی را در تاریخ به وجود میآورد که در سنت سیاسی و اسلامی نهتنها شایسته نیست، بلکه بدعت از نوع گمراهکننده آن نیز به حساب میرود.
رهبر طالبان در قلمرو مفتوحه خویش بعد از هشت ماه تسلط بر کشور، هنوز در قامت یک انسان موهوم و ناشناخته ظاهر میشود، در زادگاه سیاسی و پایگاه مردمیاش با پشت راه میرود و با پشت به مردم سخن میگوید. این کار علاوه بر بدگمانیهای سیاسی و تحلیل و تجزیههای فراوان، برای باشندهگان یک منطقه از طرف سایر شهروندان به یک «جوک» نیز تبدیل شده است.
استدلال طالبان این بوده است که رهبرشان شناسایی نشود و میخواهند او به دلایل امنیتی پنهان بماند. در صورت پذیرفتن این دلیل، چه ضرورت است که دست به چنین کار ناپسندی بزند؟ ساده و آسوده مثل همیشه یک پیام صوتی بفرستد و به شعور مردمی که برای شیندن صدا و دیدن سیمای او در نماز حضور یافتهاند، توهین روا ندارد. این کار به رغم قضاوتها و برداشتهای متفاوت سیاسی، نوعی توهین به شعور مخاطبان و پیروانش نیز به شمار میرود. اینکه چرا طالبان چنین بازی مضحکی را راه انداختهاند، رازی است که خود دانند و سناریوسازان افغانستان؛ اما آنچه به مردم برمیگردد، این است که این اقدام کاری نادرست و به دور از آیین حکمرانی از صدر اسلام تا کنون شمرده میشود.